Spowolnienie gospodarcze wywołane pandemią Covid-19 to w dalszym ciągu wyzwanie dla wielu firm. Z danych udostępnionych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej wynika, że w roku 2021 do końca września wszczęto 1421 postępowań restrukturyzacyjnych. Najwięcej dotyczy właśnie jednoosobowych działalności gospodarczych, bo aż 43,01%. 

Restrukturyzacja firmy jednoosobowej a rodzaje postępowań

Cel postępowania restrukturyzacyjnego został określony w art. 3.1. Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, jako uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika poprzez:

• możliwość restrukturyzacji  w drodze zawarcia układu z wierzycielami,
• wprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli w trakcie postępowania sanacyjnego.

W tym celu ustawodawca przewidział możliwość przeprowadzenie restrukturyzacji w ramach czterech postępowań restrukturyzacyjnych:

1. postępowanie o zatwierdzenie układu,
2. przyspieszone postępowanie układowe,
3. postępowanie układowe, 
4. postępowanie sanacyjne.

Dodatkowo w ramach tzw. Tarczy 4.0 wprowadzono Ustawę z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, która w art. 15-25 określa zasady prowadzenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego (dalej, jako UPR) w związku z wystąpieniem pandemii Covid-19. 

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne będzie jednak zastąpione nowym postępowaniem o zatwierdzenie układu z obwieszczeniem o dniu układowym – jednak trwające postępowania będą toczyły się dalej, zwłaszcza, że w ostatnim okresie kiedy można było złożyć wniosek o dokonanie obwieszczenia o otwarciu UPR, postępowanie to było bardzo popularne.

Jak przebiega uproszczona restrukturyzacja w firmie jednoosobowej?

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne po trzech kwartałach bieżącego roku stanowiło 87,21% wszystkich postępowań. Aktualnie rozwiązanie to jest najczęściej wybierane w trakcie restrukturyzacji jednoosobowych działalności gospodarczych. 

Stan zagrożenia niewypłacalnością lub niewypłacalność przedsiębiorcy nie musi mieć związku z epidemią COVID-19, aby można było wszcząć postępowanie.

Zgodnie z ustawą:

Art. 15. 1. Do dnia 30 listopada 2021 r. podmiot, do którego stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. z 2020 r. poz. 814 i 1298), który zawarł z doradcą restrukturyzacyjnym umowę, o której mowa w art. 210 tej ustawy, może obwieścić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu prowadzonego w oparciu o przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.

Oznacza to, że uruchomienie procedury UPR zapewnia przeprowadzenie procedury układowej bez zgody sądu. Rozwiązanie to jest dzięki temu szybsze i prostsze. 

Obowiązkiem dłużnika jest:

• przygotowanie propozycji układowych oraz spisu wierzytelności i wierzytelności spornych. Następnie przekazanie ich doradcy restrukturyzacyjnemu (nadzorcy układu), z którym ma zawartą umowę o tzw. nadzór nad przebiegiem postępowania układowego.
• do dnia 30 listopada 2021 r. dokonanie obwieszczenia otwarcia postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Data obwieszczenia w MSiG stanowi dzień otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu. Następnie w ciągu 3 dni nadzorca układu zawiadamia sąd o wszczętej procedurze, a dłużnik ma 4 miesiące na to, aby wypracować porozumienie ze swoimi wierzycielami. 

Zgodnie z art. 20.1 postępowanie o zatwierdzenie układu umarza się z mocy prawa, jeżeli dłużnik nie złoży w sądzie wniosku o zatwierdzenie układu, czyli nie dojdzie do ostatecznego porozumienia.

Jakie są korzyści z restrukturyzacji firmy jednoosobowej?

Mimo tego, że otwarcie UPR nie daje możliwości uchylenia dotychczasowych zajęć, to jest korzystne dla dłużnika między innymi, dlatego że:

• dotychczasowe postępowania egzekucyjne zostają zawieszone, a nowe nie mogą być wszczęte,
• brak jest możliwości wypowiedzenia dłużnikowi kluczowych umów np. umowy najmu, dzierżawy, kredytu, czy leasingu bez zezwolenia nadzorcy układu,

Celem restrukturyzacji jednoosobowej działalności gospodarczej jest to, aby dać przedsiębiorcy czas na ustabilizowanie swojej sytuacji i umożliwić dalsze funkcjonowanie na rynku. Firma w trakcie restrukturyzacji może nadal prowadzić swoje działania w sposób ciągły. Kolejne zmiany w zakresie prawa restrukturyzacyjnego wejdą w życie z dniem 1 grudnia 2021.

Z dniem 1 stycznia 2016 roku weszła w życie Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, która gruntownie przekształciła przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Prawo restrukturyzacyjne od tej pory reguluje zasady prowadzenia czterech nowych procedur restrukturyzacyjnych, a także wprowadza szereg istotnych zmian do ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, która od stycznia 2016 roku nosi nazwę Prawo upadłościowe. 

Zmianie uległa nie tylko nazwa ustawy na Prawo upadłościowe, ale również zagadnienia naprawcze przeniesiono – ze znacznymi modyfikacjami – do prawa restrukturyzacyjnego. Tym samym ustawodawca zastąpił postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu oraz postępowanie naprawcze na zupełnie nowe postępowania restrukturyzacyjne. 

Postępowanie naprawcze przed nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze

Postępowanie naprawcze w systemie prawnym funkcjonuje od 2003 roku. Przepisy regulujące unormowane zostały przez ustawodawcę w art. 492-521 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z zapisami przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością mógł złożyć w sądzie oświadczenie o wszczęciu postępowania naprawczego. Wraz z oświadczeniem przedsiębiorca składał plan naprawczy, którego zadaniem miało być przywrócenie przedsiębiorcy zdolności do konkurowania na rynku. Konsekwencją postępowania naprawczego było zawieszenie spłaty zobowiązań przedsiębiorcy wraz z zaprzestaniem naliczania należnych odsetek. 

Mimo tego, iż założenia legislacyjne były właściwe, to postępowanie naprawcze było rzadko wykorzystywane w praktyce. Mogło to wynikać z trudności, jaką było rozgraniczenie stanu niewypłacalności przedsiębiorcy (uzasadnienie do ogłoszenia jego upadłości) od stanu zagrożenia niewypłacalnością, co mogło być przesłanką do wszczęcia postępowania naprawczego. Kolejną kwestią był fakt, że przedsiębiorcy nie chcąc ujawniać kontrahentom trudności finansowych, zbyt długo wstrzymywali podjęcie działań naprawczych. W wyniku czego nie było możliwości złożenia skutecznego oświadczenia o wszczęciu postępowania.

Niezależnie od tego czy była to upadłość likwidacyjna, czy z możliwością zawarcia układu, to ogłoszenie upadłości uniemożliwiało – lub co najmniej znacznie utrudniało – przedsiębiorcy realne funkcjonowanie w obrocie gospodarczym. Dopisek w upadłości pod dotychczasową nazwą firmą powodował negatywne skojarzenia związane z bankructwem i zakończeniem działalności. To był główny powód do zmian ustawy.

Postępowanie restrukturyzacyjne jako nowa szansa dla przedsiębiorców

Od 1 stycznia 2016 roku obowiązują przepisy nowej ustawy Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15 maja 2015 r. (Dz.U. z 2016 r., poz. 1574). Celem była ochrona przedsiębiorców przed utratą firmy w sytuacji, w której mają przejściowe problemy finansowe. Do realizacji powyższego zadania wprowadzono cztery procedury naprawczo oddłużeniowe:

• postępowanie o zatwierdzenie układu,
• przyspieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne. 

Wskazane procedury dają możliwość wyboru odpowiedniej formy restrukturyzacji tak, aby dostosować ją do indywidualnych potrzeb danego przedsiębiorstwa. Nadrzędnym celem ustawy zgodnie z Art. 3.1. jest: 

• uniknięcie upadłości dłużnika poprzez umożliwienie restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielem,
• przeprowadzenie działań sanacyjnych (w przypadku postępowania sanacyjnego) wraz z zabezpieczeniem słusznych praw wierzycieli.

Prawo restrukturyzacyjne w art. 6 zezwala na postępowanie restrukturyzacyjne wobec dłużnika niewypłacalnego oraz zagrożonego niewypłacalnością. To istotna zmiana. Zagrożenie niewypłacalnością według ustawodawcy to sytuacja ekonomiczna dłużnika, która wskazuje, że w niedługim czasie może doprowadzić do jego niewypłacalności. 

Uregulowania postępowania układowego są zbliżone najbardziej do postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu przed dokonaną nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze. Układ aktualnie zawierany jest w ramach postępowania restrukturyzacyjnego, a nie upadłościowego. To porozumienie dłużnika z wierzycielami, aby zrealizować cel restrukturyzacji dłużnika.

Należy podkreślić, że zmiany w prawie przyniosły pozytywny efekt. Z roku na rok rośnie popularność restrukturyzacji. Aktualnie znaczna część postępowań kończy się układem. Cały proces nie ma już tak pejoratywnego skojarzenia, jak było to w przypadku upadłości układowej. Kontrahenci zdecydowanie przychylniej podchodzą do sytuacji przedsiębiorstwa  w trakcie restrukturyzacji. 

Ponadto procedowane są obecnie zmiany w tym obszarze, po wprowadzeniu tzw. Tarczą 4.0 uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego – obecnie w kierunku implementacji unijnej Dyrektywy 2019/1023.